Hai người trở lại bên bờ thung lũng Rivedell vào ngày một tháng Năm, nơi có Ngôi Nhà Giản Dị Cuối Cùng (hoặc Đầu tiên). Một lần nữa nó lại là buổi chiều tối, những con ngựa lùn của họ đã mỏi mệt, đặc biệt là con chở hành lý; và tất cả đều cảm thấy cần phải nghỉ ngơi. Khi họ đi xuống lối đi dốc, Bilbo nghe thấy những người elves hát vang trên cây, như thể họ vẫn hát không ngừng kể từ khi ông đi; và ngay khi họ phi xuống những trảng đất thấp bên dưới cánh rừng thì họ hát vang một bài hát giống như trước đây. Bài hát như thế này:

Rồng dữ đã nát tan

Chỉ còn nắm xương tàn

Áo giáp nó rời rã

Hào quang cũ lìa xa

Dù gươm sẽ hoen rỉ

Ngai vàng sẽ vỡ rụn

Vương miện chẳng còn chi

Con người tin sức mạnh

Yêu mến sự sang giàu

Cỏ xanh nay vẫn xanh

Lá lại thắm lung linh

Nước trắng kia chảy đi

Người elves hát mê ly

Đây! Tra-la-la-lally!

Đến thung lũng một khi!

Sao trời đang rực sáng

Ngọc ngà chẳng thể so

Trăng kia càng rực rỡ

Hơn muôn vạn bạc vàng

Lửa rực hồng lấp lánh

Bên lò sưởi an lành

Vàng kia làm sao sánh

Sao lại phải ra đi

Ô! tra-la-la-lally

Trở về thung lũng đi

Ô! Sao người lại ra đi

Đến tận những ngày ni

Sông dài vẫn chảy trôi

Sao trời sáng chơi vơi!

Ô! Lòng này sao nặng trĩu

Những đau khổ buồn đau?

Ở đây cùng người elves

Chào đón chẳng lâm ly

Với Tra-la-la-lally

Trở về thung lũng ni

Tra-la-la-lally

Fa-la-la-lally

Fa-la!

Đoạn những người elves của thung lũng đi ra và chào đón họ, rồi dẫn họ và dòng nước đến ngôi nhà của Elrond. Họ được chào đón nồng ấm ở đấy. rồi có nhiều đôi tai hăm hở đến vào tối ấy để nghe kể về cuộc phiêu lưu của họ. Gandalf là người kể, vì Bilbo chỉ im lặng lơ mơ. Ông biết phần lớn câu chuyện, vì ông có tham gia vào đấy, và ông đã nói khá nhiều về nó cho thầy phù thuỷ trên đường họ trở về nhà hoặc ở trong căn nhà của Beorn; nhưng thỉnh thoảng ông lại mở mắt ra, lắng nghe, khi câu chuyện dẫn đến đoạn mà ông không có trong ấy. Qua đó ông biết được nơi mà Gandalf đã đến; vì ông đã nghe được những lời thầy phù thuỷ nói với Elrond. Có vẻ như rằng Gandalf đã đã đến một hội đồng vĩ đại của các phù thuỷ trắng, các bậc thầy của những tri thức và các phép thuật tốt; và cuối cùng họ đã nói về Necromancer từ nơi ở tối tăm của hắn ở phía nam Mirkwood.

“Chẳng bao lâu nữa,” Gandalf nói, “Khu Rừng sẽ trở nên trong lành hơn. Miền Bắc đã được giải phóng khỏi sự kinh khiếp đã kéo dài nhiều năm nay, tôi hy vọng thế. Nhưng tôi ước gì hắn biến mất khỏi thế giới này!”

“Thật sự nếu thế thì tốt lắm,” Elrond nói; “nhưng tôi sợ rằng điều đó sẽ không xảy ra vào lúc này, hoặc cho đến nhiều năm sau.”

Khi câu chuyện về chuyến đi của họ đã kể xong, thì lại đến những chuyện khác, rồi những chuyện khác nữa, những câu chuyện về những thời xa xưa, và những câu chuyện về những điều mới, những câu chuyện không thuộc về những thời đại nào, cho đến khi đầu Bilbo gục xuống ngực, và ông ngáy ngon lành trong một góc. Khi thức dậy ông thấy mình đang ở trên một cái giường trắng, ánh trăng đang chiếu qua cửa sổ. Bên dưới có nhiều người elves đang hát vang và rõ bên bờ suối.

Các bạn đều hát với nỗi mừng vui, bây giờ tất cả sẽ cùng hát với nhau?

Gió đang thổi trên những ngọn cây, gió thổi trong những thạch nam;

Sao đang sáng rực, trăng dõi dõi soi,

Ánh sáng đang tỏa ra khắp trong Đêm.

Tất cả chúng ta đều hát với nỗi mừng vui, và bây giờ chúng ta sẽ cùng nhảy múa bên nhau!

Cỏ thật mềm, chân ta nhẹ nhàng như những sợi lông!

Sông lấp lánh ánh bạc, bóng đêm đang lướt qua;

Tiết tháng Năm vui mừng, chúng ta gặp nhau trong mừng vui.

Chúng ta nhẹ nhàng hát, những cơn mơ giúp chúng ta dệt lên nó!

Gió mơn man giấc ngủ và chúng ta rời xa nó!

Người lữ hành say ngủ. Gối ông ấy mềm yên!

Hát ru! Hát ru! Liễu mềm buông rũ!

Thông cũng lặng im, cho đến khi những ngọn gió buổi sáng mơn man!

Trăng rơi! Bóng đêm phủ dài!

Lặng im! Lặng im! Sồi, Tần Bì và Bụi Gai!

Cả con nước lặng im, cho đến khi bình minh ló dạng!

“Được lắm, Nhiều Người Vui Vẻ!” Bilbo nhìn ra. “Lúc này thì trăng thế nào nhỉ? Bài hát ru của các vị đánh thức ngay cả một con yêu tinh say xỉn. Nhưng tôi cám ơn các vị.”

“Và tiếng ngáy của ông thì đánh thức cả một con rồng đá – nhưng chúng tôi cám ơn ông,” họ cười phá lên và trả lời ông. “Bây giờ đang sắp bình minh, và ông đã ngủ từ khi đêm mới bắt đầy. Có thể là ngày mai thì ông sẽ được chữa hết khỏi hết mọi mỏi mệt.”

“Một giấc ngủ ngắn mà một bài thuốc hiệu nghiệm ở ngôi nhà của Elrond,” ông nói; “nhưng tôi sẽ dùng tất cả các bài thuốc mà tôi có thể. Chào buổi tối lần nữa, những người bạn tốt!” Và ông lại quay lại giường và ngủ cho đến sáng bạch hôm sau.

Sự mệt mỏi nhanh chóng rời khỏi ông trong ngôi nhà ấy, và ông đùa giỡn thật nhiều, nhảy múa, sớm và trễ, với những người elves trong thung lũng. Nhưng dù như thế đi nữa thì nơi này cũng không làm ông dừng bước lâu, và ông luôn nghĩ về ngôi nhà của mình. Do đó, sau một tuần thì ông lại phi ngựa đi cùng với Gandalf. Thậm chí khi họ rời khỏi thung lũng thì bầu trời đã tối lại ở vùng phía Tây phía trước họ, và gió mưa đang ập đến.

“Tiết tháng Năm vui vẻ!” Bilbo nói, khi mưa rơi nặng hạt. “Nhưng chuyến trở về của chúng ta là huyền thoại và chúng ta đang trở về nhà. Tôi nghĩ là đây là vị đầu tiên của nó.”

“Đó là một chặng đường dài,” gf nói.

“Nhưng là chặng đường cuối,” Bilbo nói. Họ đi đến con sông tạo thành ranh giới của Hoang Dã và phóng đến chỗ cạn ở dưới bờ dốc, mà bạn có thể còn nhớ. Nước thấm vào họ khi tuyết đang tan và tiết hè, và với một ngày mưa dai dẳng; khiến họ băng qua khá vất vả, và lại tiến tiếp khi đêm xuống trên chặng cuối trong cuộc hành trình của họ. Mọi thứ vẫn như xưa, ngoại trừ rằng công ty bây giờ đã ít đi, và yên lặng hơn; cũng như rằng không còn những tên quỷ khổng lồ nữa. Ở mỗi điểm trên đường đi Bilbo lại nhớ lại những gì đã xảy ra và những lời đã được nói từ một năm trước – chúng có vẻ như rõ mồn một trước ông – và vì vật tất nhiên là ông nhanh chóng nhận ra nơi mà con ngựa lùn đã rơi vào nước, và họ rẽ ngang nơi đã diễn ra cuộc phiêu lưu kinh khiếp với Tom, Bert và Bill. Không xa khỏi con đường họ tìm thấy vàng của những tên quỷ khổng lồ, mà chúng đã chôn dấu, vẫn còn được dấu kỹ và chưa ai chạm đến. “Tôi đã có đủ vàng cho đến cuối đời,” Bilbo nói, khi họ đào nó lên. “Ông nên lấy nó, Gandalf ạ. Tôi tin chắc là ông sẽ có cách dùng nó.”

“Thật sự là tôi có thể!” thầy phù thuỷ nói. “Nhưng hãy chia đều nhé! Có thể là anh sẽ thấy cần hơn là anh nghĩ.”

Thế là họ trút vàng vào túi và treo chúng lên những con ngựa lùn, những kẻ hoàn toàn chẳng vui gì về chuyện này. Sau đó họ đi chậm lại, phần lớn thời gian họ chỉ đi bộ. Nhưng vùng đất đã xanh lên và ông hobbit khoan khoái đi qua những vùng cỏ mượt. Ông dụi mắt bằng một chiếc khăn tay đỏ lụa – không, không phải là một trong những thứ mà ông còn lại, ông đã mượn cái này từ Elrond – bây giờ thì tháng Sáu đã mang mùa hè đến, thời tiết trở lại sáng sủa và nóng nực.

Mọi thứ rồi đều phải kết thúc, thậm chí là câu chuyện này, một ngày nọ cuối cùng cũng đến khi họ nhìn thấy trong tầm mắt ngôi làng mà Bilbo đã được sinh ra và nuôi dưỡng, nơi mà hình dáng của vùng đất và cây cối đã trở nên vô cùng quen thuộc với ông như tay và chân ông. Cao hơn chút nữa ông có thể thấy ngọn Đồi của mình ở xa xa, thình lình ông dừng lại và hát:

Đường dài đi di mãi

Qua đá và dưới cây

Dưới hầm sâu thăm thẳm

Chẳng ánh sáng bóng mây

Qua những ngọn suối dài

Chẳng chảy về biển cả

Những ngày đông tuyết giá

Tháng Sáu hoa nở đầy

Qua cỏ và qua đá

Băng núi dưới trăng thanh

Đường dài đi mãi

Dưới mây, dưới sao thưa,

Chân nào đi không mỏi

Trở về mái nhà xưa

Đôi mắt nào đã thấy

Lửa rực ánh gươm dài

Phòng đá đầy kinh hãi

Nay ngắm nhìn, nhìn mãi

Thảm cỏ dưói chân mình

Ngắm nhìn bao cây cối

Cùng với những ngọn đồi

Đã quen biết từ lâu.

Gandalf nhìn ông. “Bilbo thân mến!” ông nói. “Có cái gì đó! Ông không còn là một hobbit ngày xưa nữa.”

Và rồi họ bằng cây cầu và và băng qua cối xay gió bên bờ sông và trở lại chính cánh cửa của Bilbo. “Chúa ơi! Chuyện gì đã xảy ra thế nào?” ông kêu lên. Một sự náo loạn lớn đang diễn ra, đủ mọi loại người, đáng kính và không đáng kính, đang đứng vòng quanh cửa dày đặc, và nhiều người đang đi ra và vào – thậm chí không chùi chân trên thảm, như Bilbo giận giữ quan sát.

Nếu như ông ngạc nhiên, thì họ càng ngạc nhiên hơn nữa. Ông đã trở về đúng vào giữa một cuộc đấu giá! Một thông báo lớn màu đỏ và đen treo ngay trên cổng, nói rằng vào ngày Hai mươi hai tháng Sáu Messrs. Grubb, Grubb và Bunowes sẽ bán đấy giá của cải của ngài Bilbo Baggins Esquire quá cố, vùng Bag End, Dưới Ngọn Đồi, Hobbiton. Việc mua bán sẽ bắt đầu vào đúng mười giờ. Lúc này đã gần giờ ăn trưa, và phần lớn mọi thứ đã được bán, với những giá khác nhau từ không có gì cho đến những bài hát cũ (chuyện này chẳng có gì bất thường vào những cuộc đấu giá). Những anh em của Bilbo Sackville – Bagginses thật sự đang bận rộn đo đạc căn phòng của ông để xem đồ đạc của họ có đặt vừa không. Nói ngắn gọn thì Bilbo được “Được Giả Thuyết Là Đã Chết,” và chẳng có ai quá đau buồn để tìm thấy rằng giả thuyết này là sai bét.

Chuyến trở về của ngài Bilbo Baggins đã gây nên một sự xáo trộn, cả ở dưới ngọn Đồi và phía trên ngọn ĐỒi, và băng qua Nước; nó vượt hơn một sự kỳ lạ nhất thời nhiều. Những rắc rối của pháp luật thật sự đã kéo dài đến hàng năm. Phải một thời gian lâu sau thì ngài Baggins mới thật sự được công nhạn là đã còn sống trở lại . Những người có đã mua được với giá hời ở buổi đấu giá cần phải thuyết phục rất dữ; và cuối cùng để tiết kiệm thời gian Bilbo phải mui lại phần lớn vật dụng của mình. Những cái muỗng bạc của ông đã biến mất một cách bí ẩn và không bao giờ có thể tìm thấy lại. Bản thân ông nghi ngờ Sackville -Baggines. Về phía họ thì họ không bao giờ thừa nhận rằng cái ông Baggins đã trở lại có tài năng đặc biệt, và sau đó họ không bao giờ còn tỏ ra thân thiện với Bilbo nữa. Họ thật sự rất muốn sống trong cái hố hobbit xinh đẹp của ông. Thật sự ra Bilbo thấy rằng ông mất nhiều hơn những cái muỗng – ông mất đi danh tiếng của mình. Đúng là sau đó ông vẫn còn một người có tình bạn của những người elves, có được sự kính trọng của những người lùn và những phù thuỷ, và những người này vẫn đi qua chỗ ông, nhưng ông không còn là một người đáng kính nữa. Thực tế là tất cả hobbit láng giềng của ông đã coi ông là một “người kỳ quặc” – ngoại trừ những người cháu họ của họ ở phía nhà Took, nhưng thậm chí tình thân của họ cũng không được những người lớn hơn khuyến khích. Tôi rất tiếc phải nói là ông chẳng quan tâm đến chuyện này. Ông khá vui; và âm thanh của cái ấm đun nước trên lò sưởi của ông thậm chí còn nhiều nhạc tính hơn thậm chí những ngày yên ả trước Bữa Tiệc Không Mong Đơi. Thanh gươm của ông được treo trên bệ lò sưởi. Bộ áo giáp của ông được đặt trước tiền sảnh (cho đến khi ông cho Viện Bảo Tàng mượn). Vàng và bạc của ông được tiêu xài rộng rãi ngay lúc đó – vừa hữu dụng vừa phung phí – điều này hẳn nhiên là những nguyên nhân chính yếu gây nên sự ảnh hưởng của những cháu họ của ông. Bí mật về chiếc nhẫn ma thuật được ông giữ kín, vì ông chủ yếu dùng nó khi có những người gọi cửa khó chịu đến. Ông viết những bài thơ và đến thăm những người elves, và cho dù có nhiều người lắc đầu, sờ trán và nói “Ông Baggins già tội nghiệp!” và dù có ít người tin vào những chuyện phiêu lưu của ông, ông vẫn rất hạnh phúc cho đến cuối đời, và những ngày này rất dài.

Nhiều năm sau đó, vào một buổi chiều thu Bilbo đang ngồi trong phòng viết với bản hồi ký của mình – ông nghĩ rằng mình sẽ gọi nó là “Đi đến đấy và Trở lại, một Kỳ nghĩ của Hobbit” – thì có tiếng chuông từ cửa. Đó là Gandalf và một người lùn; và người lùn ấy chính là Balin.

“Vào đi! Vào đi nào!” Bilbo nói, và họ nhanh chóng yên vị trong những cái ghế bên ánh lửa. Nếu như Balin chú ý rằng áo chẽn của ngài Baggins đã rộng ra nhiều (và có cái nút bằng vàng thật), Bilbo cũng chú s rằng râu của Balin đã dài ra nhiều inch, và cái thắt lưng châu báu của ông đang sáng rực rỡ.

Họ cùng nói về câu chuyện của mình, tất nhiên, và Bilbo hỏi xem những chuyện gì đã xảy ra với những vùng đất ở Núi. Có vẻ mọi thứ đã tiến triển tốt ở đấy. Bard đã xây dựng lại một thị trấn ở Dale, mọi người đến với ông từ Hồ, từ phía Namvà phía Tây, và tất cả thung lũng đã trở nên sung túc và giàu có trở lại, vùng đất bị tàn phá nay đã đầy tiếng chim, hoa nở rực vào mùa xuân, trái cây và yến tiệc cho mùa thu. Một thị trấn Hồ đã được tìm lại và càng thịnh vượng hơn bao giờ hết, nhiều sự giàu có đã lên và xuống dọc theo Dòng Sông Chảy và trên vùng đất này đã có tình bạn giữa elves, người lùn và con người.

Vị Lãnh Chúa cũ có một kết cục buồn thảm. Bard đã cho ông nhiều vàng để giúp đỡ nhiều người ở Hồ, nhưng với bản tính dễ bị ngã ốm, ông không chịu nỗi mùi nôn mửa từ con rộng, nên ông đã lấy phần lớn số vàng và bỏ trốn đi với nó, rồi chết vì đói ở Vùng Đất Hoang, bị những người đi cùng bỏ rơi.

“Vị Lãnh Chúa khôn ngoan hơn,” Balin nói, “ông rất dễ gần, do đó, tất nhiên là ông được ghi nhận phần lớn công lao cho sự thịnh vượng ngày nay. Họ đã sáng tác những bài hát nói rằng trong những ngày ông trị vì con sông chảy ra toàn vàng.”

“Thế thì những lời tiên tri của những bài hát cũ đã thành sự thật, tạm thế!”

“Tất nhiên!” Gandalf nói. “Và vì sao mà chúng lại không đúng chứ? Hẳn là anh không tin vào những lời tiên tri, bởi vì anh đã góp phần tạo nên nó chứ? Anh thật sự cho rằng là tất cả những cuộc phiêu lưu và trốn thoát của anh chỉ đơn thuần là do may mắn, và chỉ vì lợi ích của anh thôi à? Anh là một người rất tốt, ông Baggins ạ, và tôi rất thích anh; nhưng dù sao thì anh cũng chỉ là một người nhỏ bé trong cái thế giới rộng lớn này!”

“Tạ ơn trời!” Bilbo cười lớn, và đưa ông hộp thuốc lá.